Het Rouwproces – hoe onderga ik het?

bovenkant van een kastje met daarop een zoutlamp, een rouwkaart en een roos

De Rubriek: “Het rouwproces” – Deel 1

De aanleiding van dit artikel over het rouwproces

Tijdens 2020 heb ik veel nagedacht over wat het betekent om een dochter te zijn. Wat het vroeger betekende om een moeder te zijn en welke impact het vrouwzijn in de vorige eeuw, heeft op mijn leven in 2020. Mijn oma’s hebben het voor een groot deel ervaren, hoe het is om vrouw te zijn tijdens de 20ste eeuw. Zowel oma Blaauw (geboren in 1938) als Oma van Heck (geboren in 1942) zijn opgegroeid in de twintigste eeuw. Hun lichamen, gedachten en persoonlijkheden zijn al zoveel jaren oud. Intens respect voor alles wat ze doorleeft en meegemaakt hebben. Ik ken hen voornamelijk als oma. Toch hebben zij net als ik een jeugd en een heel leven gehad. Ze zijn naast oma en moeder ook mens en hebben op bepaalde punten in hun leven met dezelfde dingen en dezelfde gevoelens gevaren als ik. Uiteraard hebben ze ook dingen meegemaakt die ik nog nooit meegemaakt heb en misschien ook wel nooit zal meemaken.

Aangezien ik het kleinkind ben, heb ik een grootmoeder-kleindochter relatie gehad met beide oma’s. Ze vertelde mij lang niet alles, zeker niet de moeilijke, zware dingen van het leven. De moeilijke situaties des levens deelden ze alleen met de andere volwassenen om hen heen. Dat kan ik erg waarderen, het is een daad uit liefde van opa’s en oma’s, om kleinkinderen geen leed te laten dragen.
Op het moment dat ik begon met het schrijven van dit artikel was oma van Heck net overleden, op 29 oktober 2020. Op dit moment dat ik verder schrijf aan dit artikel is ook oma Blaauw overleden, op 7 december 2020. Mijn oorspronkelijke idee voor dit artikel was het eren van mijn oma’s, een artikel over vrouw zijn in de twintigste eeuw en het respect dat ik daarvoor heb. Ik dacht namelijk dat dat bij zou dragen aan mijn rouwproces. Echter is het voor mij nog te vroeg om zoiets te kunnen schrijven. Daarvoor moet ik de levens van mijn oma’s op een afstandje kunnen bekijken. Op dit moment wil ik hele persoonlijke momenten koesteren die ik met hen heb meegemaakt.

 

Verschillende rouwprocessen door elkaar
In zo’n korte tijd twee grootmoeders verliezen is lastig. Het heeft me een aantal dingen geleerd over rouw. Elke rouwperiode is anders. Deze rouw voelt totaal anders dan een break-up. Het rouwproces verschilt per persoon, afhankelijk van de band die je had met elkaar. De eerste persoon die ik heb verloren aan de dood was opa Blaauw, in 2014. Dat proces rouwproces was ik inhoudelijk een beetje vergeten, het is bijna 7 jaar geleden. Nu ik tijdens 2020 overspoelt werd met verlies en rouw kwamen er wel herinneringen terug aan het rouwproces van toen. Hieronder wil ik graag uiteenzetten hoe ik invulling geef aan een rouwproces.

Ten eerste ben ik tot de ontdekking gekomen dat ik tijd vrij heb moeten maken om te ontdekken wat rouwen is. Na het overlijden van oma van Heck dacht ik dat rouw om een overledene iets is wat zich vanzelf aan zou dienen. Dat het me zou overspoelen als golven en dat ik die golven in mijn dagelijkse leven zou moeten incasseren. Zoals ik eerder zei, verwachtte ik een zelfde soort proces dat ontstaat als een liefdesrelatie uitgaat.
Mijn relatie van bijna drie jaar ging halverwege 2020 uit (hier later meer over). Rond dezelfde tijd hebben wij als gezin slecht nieuws kregen over de ziekte van mama, het is weer teruggekomen.

Tegelijkertijd verloor ik: een partner, schoonfamilie en een uitzicht op een toekomst met mijn moeder. Alles tegelijk verwerken was te veel. Daarom heb ik keuzes moeten maken in wat ik eerst wilde verwerken. Het verwerken van het verlies van mijn partner heb ik op pauze gezet. Daar kon ik op dat moment niet aan toegeven. Aangezien het verdriet om mama vele malen groter was.
Mijn coping-mechanismen om dat verdriet over mijn partner op afstand te houden werden boosheid en verwijten. Boos zijn en verwijten maken was een makkelijke manier om deze tijd vol te houden. Dan kon ik dat afwisselen met verdriet om mama en uiteraard ook dankbaarheid en blijdschap. Ik ben van nature een optimistisch persoon, dus ik voel naast verdriet, nog elke dag dankbaarheid en blijdschap voor wat ik heb in mijn leven.
Over de ziekte van mama kan en wil ik niet praten hier op internet. Het is een heel intiem en persoonlijk proces van ons gezin, hoe wij er met z’n vijven mee omgaan.

Waar ik wel over wil vertellen is mijn eigen rouwproces. Sinds juni van dit jaar ervaar ik angst en onzekerheid over de toekomst. Het is dat gevoel wat we nu allemaal in zekere mate kennen door corona. We weten niet wanneer het over zal zijn en of het ooit over zal zijn. Een onzekere toekomst.
Dit gevoel had ik dubbel aangezien de ziekte van mama redelijk onvoorspelbaar is. Het ligt helaas niet in mijn handen wie er onderdeel gaan zijn van mijn toekomst. Dat is een bittere pil. Normaal gesproken denk je tijdens je afstudeerperiode na over je toekomst. Wat je wil gaan doen met je verdere leven en hoe je dat vorm gaat geven. Ik had tijdens de maanden juni t/m oktober extreme moeite met nadenken over mijn toekomst. Ik wilde daar niet over nadenken. Het deed me pijn om daar over na te denken. Boosheid en verdriet over dat mijn toekomst niet gaat zijn zoals ik het het liefst zou zien. Al die goedbedoelde vragen van mensen over wat mijn plannen nu zijn, na mijn studie. Ik had geen ruimte, tijd en zin om over die in mijn ogen relatief onbelangrijke vraag na te denken. Ik kon vaak enkel denken: “Fuck carrière, ik wil dat mijn familie gezond is, nu en in de toekomst.” Tijdens de zomermaanden bracht ik veel avonden alleen huilend door. Huilen werkt toch echt het beste om verdriet te verwerken.

Het rouwen om een stukgelopen relatie
Ondanks dat ik in de zomermaanden mentaal veel bezig was met mama, kon ik niet om de verandering heen. Begin juli was mijn relatie uitgegaan. Tijdens de zomer rouwde ik meer om het verlies van de relatie, dan om het verlies van de persoon. Dat is dus iets wat ik nu achteraf kan benoemen. Doordat ik eind oktober door het rouwproces om het verlies van personen ben gegaan. De dood is veel definitiever, ik weet dat ik mijn oma’s niet meer op kan zoeken, dat de kans 0% is dat ik hen nog in levende lijven kan ontmoeten. Bij mijn ex weet ik dat, ondanks dat ik hem niet meer wil spreken, dat nog wel zou kunnen.
Het verdriet dat ik voel gaat meer over het balen dat de relatie niet gelukt is. Dat het ondanks alle moeite, tijd en aandacht die ik erin heb gestopt, het niet gewerkt heeft. Het voelt als op moeten geven en als ik ergens niet van houd is opgeven. Als ik iets graag wil dan zorg ik er linksom of rechtsom voor dat ik het voor elkaar krijg.
Het is een proces geweest van toegeven tegenover mijzelf, dat ik ten eerste de relatie niet meer wil. Daarnaast moest ik me erbij neer leggen dat ik dan ook moet stoppen met proberen oplossingen te bedenken om te lijmen wat niet werkt.
Dit rouwproces om het verliezen van de relatie, vond plaats naast alle dingen die ik in het dagelijks leven deed. Ik dacht er soms over na tijdens het werk. Of ik praatte erover met een vriend/vriendin. Tijdens die momenten huilde ik even en daarna dacht ik weer aan iets anders en ging ik door. Naast dat ik het lastig vond om de relatie te verliezen vond ik het ook lastig om de schoonfamilie te verliezen. In die drie jaar heb ik veel tijd met ze doorgebracht en ze zijn altijd zo lief en goed voor me geweest.

Rouwen om de dood van dierbaren
Na de zomer, tijdens september en oktober durfde ik langzaam weer na te gaan denken over mijn toekomst. Mijn diploma kreeg ik begin september. Het enige wat ik kan doen is door blijven gaan en mij proberen te focussen op mijn eigen toekomst. Mijn dromen blijven najagen en dankbaar zijn voor de tijd en mogelijkheden die mij gegund in het leven. Naast het nadenken over de richting van mijn toekomst, heb ik in september en oktober voor mijn zieke oma gezorgd. Zij overleed op 29 oktober 2020. In een ander artikel ga ik wat uitgebreider in op deze periode.

Rondom de begrafenis kon ik mijn verdriet kwijt bij familieleden en tijdens de begrafenis zelf heb ik zo fijn afscheid kunnen nemen. Het was een prachtig afscheid en er was ruimte voor het huilen, het eren en het vieren. Je gaat met meerdere mensen tegelijk door een rouwproces heen en dat werkt zo ontzettend helend. Jammer eigenlijk, dat er bij het verbreken van een liefdesrelatie, niet ook een hele groep is die met je mee rouwt.

Hetzelfde gold voor de begrafenis van oma Blaauw. Oma Blaauw was al bijna tien jaar dementerende, dus ik heb al meerdere jaren gehad om afscheid van haar te nemen. Toch was het samenkomen met familie tijdens haar begrafenis om mooie verhalen over haar leven delen, een helende ervaring.

Echter na een begrafenis gaat het leven door, werk gaat door en andere mensen om je heen die het verlies niet meemaken gaan ook door. Op dat moment ontstond er een leegte. Met oma van Heck ervaarde ik dat proces intenser, want zij is tot het laatste moment ook een goeie vriendin van me geweest. Het leek alsof er ineens een grote afstand was ontstaan tussen mij en oma van Heck. Dat ze heel ver weg was en er in mijn dagelijkse leven geen tekenen meer waren van haar. Dat klopt ook wel, toen ze nog leefde was ze niet zozeer aanwezig in mijn dagelijks leven. Ik zag haar op de speciale momenten: op feestdagen, even bellen om te kletsen of wanneer ik op visite ging bij opa en oma thuis. Dat zijn de momenten dat ik haar liefde en warmte kon ervaren. En dat zijn ook de momenten waarop ik haar het meest mis.

Met tante en neef in de keuken

Het gemis komt juist om de momenten dat ik haar wel sprak of zag. Tijdens kerstavond had ik het lastig. Kerst was anders dit jaar, er was een leegte. Ik had even een dag nodig om te verwerken dat het een totaal andere Kerst was. Voor iedereen was het anders in verband met corona. Alleen het was extra leeg voor mij zonder oma, zonder mijn ex en de schoonfamilie. Op kerstavond heb ik voornamelijk gehuild, ook vanwege klote corona. Juist tijdens deze kerst had ik behoefte aan mijn eigen familie om me heen.

Eerste Kerstdag besloot ik dat het tijd was om Kerst opnieuw uit te vinden voor mijzelf. Nieuwe tradities ontwikkelen die de plaats in kunnen nemen van de oude tradities. Op tweede Kerstdag heb ik met mijn tante, neef en opa samen een perentaart. Dit is de lekkerste taart op aarde die oma van Heck altijd voor ons maakte. Zo was oma tijdens kerst toch een beetje bij ons. Naast de perentaarttraditie heb ik tijd en ruimte kunnen nemen om het Bijbelse kerstverhaal te lezen en kerstliederen te zingen. Op televisie heb ik meerdere kerkdiensten bekeken. Het lezen van de Bijbel en het bidden in stilte hebben een helende werking.
Mijn intenties voor het nieuwe jaar heb ik op een rijtje gezet en dat is iets voor het volgende artikel!

P.S. Mocht je na het lezen hiervan vragen hebben. Laat een comment achter of app, DM, bel me. Mocht je spellingsfouten ontdekken na het lezen ervan, voel je vrij om te verbeteren!

 

 

1 thought on “Het Rouwproces – hoe onderga ik het?”

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Scroll to Top